Tarif Hesaplamaları

Tam tahıl bira yapımı oldukça meşakkatli bir süreç olduğu için, tarifi yapmaya koyulduktan sonra çıkacak sürprizleri minimuma indirmek gerekiyor. Yapım günü su sıkıntısı çekmemek ve tüm adımları zihnimizde canlandırabilmek için, hangi aşamada ne kadar sıvı ihtiyacımızın olduğunu ve sonunda ne kadar bira elde edebileceğimizi hesaplamak işlerimizi inanılmaz hızlandırıyor. Bu nedenle, tarif günü kullanabileceğiniz hesaplamaları sizin için yaptık ve sizin de kendi değerlerinizi girerek ihtiyacınız olan miktarları otomatik olarak hesaplayabileceğiniz bu sayfayı hazırladık. Güle güle kullanın! Not: Masaüstü ya da dizüstü bilgisayarda kullanmanızı öneriyoruz, fazlaca hesaplama olduğu için mobil cihazlarda kullanmak zor olabilir.

Su-tahıl oranı, mayşeleme esnasında kullanacağımız her kg tahıl başına ne kadar sıvı ihtiyacımız olacağını belirtir (Bira yapımında kullanılan suya likör de denir). Bu oran ne kadar yüksek olursa, biramız da o kadar gövdeli olacaktır. 2,6 ile 3.2 aralığı genel kabul gören aralıktır. Biz varsayılan olarak 3,1 olarak kullanacağız. Siz dilerseniz bu değeri değiştirerek kendi hesaplamanızı sayfamız üzerinde yapabilirsiniz.

Su/Tahıl Oranı:

Aşağıdaki kutucuğa, şişeleme ya da fıçılama sonunda elimizde kalan, yani içmek istediğimiz hedef bira miktarını giriyoruz.

Hedef bira hacmi(lt) :

Aşağıda, kullanacağınız toplam tahıl ve şerbetçiotu miktarlarını kg ve gr cinsinden girerek hesaplamalara devam edebilirsiniz. Şu an için giriş yapabileceğiniz 5 adet tahıl bölümü tanımladık. İlerde ihtiyaca göre çoğaltabiliriz. Bu bölümdeki tahıl ismi alanları zorunlu olmamakla birlikte, tarifi hesaplarken görebilmeniz amacıyla tanımlanmıştır. Diğer iki alanı, ekstrakt verimliliği ve max ppg, Malt Bilgileri ekranımızdan kullandığınız malta ait bilgiler ile doldurmanız gerekmektedir. Bu değerler kaynama öncesi ve sonrası yoğunluk hesaplamasında kullanılacaktır. Yoğunluk hesaplaması yapmak istemiyorsanız bu iki alanı boş bırakabilirsiniz.

Tahıl Değerleri

Toplam Şerbetçiotu Miktarı :

Her bir kg tahıl, sıvı içine atıldığında kabaca 0,652 lt hacim kaplamaktadır. Bu değeri, mayşeleme kabımız içinde en fazla ne kadar tahıl çözebileceğimizi hesaplarken de kullanacağız. Dilerseniz bu değeri değiştirebilirsiniz.

Tahıl birim hacmi (lt/kg) :

Kullandığımız tahıl miktarına bağlı olarak, mayşeleme kabı içerisinde kaplayacağı alan da değişecektir. Bu değerin sizin için hesaplanmış değerini aşağıda bulabilirsiniz.

Mayşeleme suyunun miktarı, yazımızın başında bahsettiğimiz gibi, su-tahıl oranına göre aşağıda hesaplanmaktadır. Dikkat: Bu su miktarı, yalnızca mayşeleme için kullanılacak olan suyun miktarını belirtir. Tüm tarif boyunca kullanacağımız su miktarı daha fazla olacaktır.

Toplam Tahıl Hacmi = Tahıl Miktarı x Kg başına kapladığı hacim :

Mayşeleme Suyu (Strike water)= Tahıl miktarı x Su/Tahıl Oranı :

Mayşeleme kabımızın 100%'ünü kullanamayacağımız, belirli bir miktar boşluk bırakmamız gerektiği için, bu değeri de hesaplamalarımıza katmamız gerekiyor. Biz 95% doluluğu varsayılan olarak kabul ettik.

Bu değer ile birlikte, kullanmak istediğimiz tahıl miktarına bağlı olarak mayşeleme kabımızın sahip olması gereken minimum hacmi aşağıda sizler için hesaplıyoruz. Bu değerler ile, elinizdeki mayşeleme kabının hacmine göre en fazla ne kadar tahıl kullanabileceğinizi hesaplayabilirsiniz.

Mayşeleme Kabı maximum doluluk oranı (%) :

Mayşeleme Kabının sahip olması gereken minimum hacim (lt) :

Mayşeleme için ne kadar suya ihtiyacımız olduğunu biliyoruz artık. Ancak, mayşeleme için su ve tahıl birleştiğinde, tahıl tarafından emilecek su miktarını bilmediğimiz için, kabımızın içinde ne kadar sıvı olacağını ve sulama-süzme işlemleri için ne kadar su eklememiz gerektiğini hesaplayamıyoruz. Bir kg tahıl, kabaca 1,043lt su emmektedir.

Tahılın emdiği su hacmi(lt/kg) :

Tahılın total emdiği su hacmi(lt) :

Mayşeleme kabı içinde sahip olduğumuz hacimden, tahılın kapladığı hacmi ve tahılın emdiği suyun hacmini çıkarırsak, mayşeyi süzdüğümüzde elimizde kalacak olan şerbet hacmini bulmuş olacağız.

Kullanılabilir şerbet hacmi(lt) :

Bu noktaya kadar, elimizdeki mayşeleme kabının genişliğine ve elimizdeki tahıl miktarına göre hesaplamalar yaptık. Mayşeleme işlemi bittikten sonra, artık fermantasyona koyacağımız şerbet miktarını ayarlamamız, bunun için de hedeflediğimiz bira miktarını denkleme sokmamız gerekiyor.

Şerbeti mayşeleme kabından tencereye, tencereden fermantöre aktarırken, bir miktar şerbeti ne yazık ki kapta bırakmak zorunda kalıyoruz. Bu miktarları, hedeflediğimiz bira seviyesine ulaşabilmek adına giriyoruz. Kaynama esnasında tenceremize attığımız şerbetçiotunun emeceği sıvı miktarını da bu noktada denkleme katmak gerekiyor. 1gr şerbetçi otu, kabaca 0,0033lt sıvı emmektedir.

Tencerede kalan şerbet miktarı(lt) :

Fermanterde kalan şerbet miktarı(lt) :

Şerbetçiotunun emdiği su hacmi(lt/gr) :

Şerbetçiotunun emdiği total su hacmi(lt/gr) :

Artık elimizde ne kadar bira üretmek istediğimiz, fermantörde ve tencerede ne kadar şerbet bırakacağımız ve kaynama esnasında şerbetçiotunun emeceği şerbet miktarları var. Süreci sondan başa doğru akıttığımız için, kaynama sonrası hacmimizi hesaplayarak devam ediyoruz.

NOT: Süreci sondan başa doğru takip etmemizin sebebi, hedeflediğimiz bira miktarına ulaşmak için ne kadar sıvıya ihtiyacımızın olduğunu hesaplayabilmektir!

Kaynama sonrası hacim : Hedef bira hacmi + tencerede kalan şerbet hacmi + fermantörde kalan şerbet hacmi + şerbetçiotunun emdiği şerbet hacmi

NOT: Kaynama sonrası hacmin soğutulmuş şerbet hacmi olduğunu unutmayın! Kaynama süresi tamamlandıktan sonra 100 derece civarı sıcaklıkta bulunan şerbet hacmi ile, 26 derece şerbet hacmi farklı olacaktır.

Kaynama sonrası Hacim :

Elimizde kaynama sonrası şerbet miktarı var. Artık kaynama öncesi şerbet miktarını hesaplamanın zamanı geldi. Kaynama sırasında su buharlaşmakta ve sıvının sıcaklığı arttığı için hacmi artmaktadır. Kaynama öncesi şerbet hacminden bu iki kalemi çıkarttığımız zaman kaynama sonrası hacme ulaşırız. Dolayısı ile;

Kaynama öncesi hacim : kaynama sonrası hacim(soğutulmuş) + buharlaşan hacim + sıcaklık artışından dolayı yaşanan hacim artışı

Kaynama sırasında buharlaşan sıvı miktarı kullandığınız tencerenin ağız genişliğine, kullandığınız ocağın gücüne ve bulunduğunuz rakıma göre değişiklik gösterebilir. Biz ortalama değer olarak, bir saat kaynayan suyun 3 lt hacim kaybedeceğini varsayacağız. Bu değeri dilediğiniz gibi değiştirebilirsiniz. Kurulum sayınız arttıkça, sizin için gerçekleşen değeri daha iyi tayin edip bu değeri tam gerçeklikle belirleyebilirsiniz.

Kaynama Süresi(dk) :

Su buharlaşma oranı (lt/saat) :

Buharlaşacak Su Miktarı :

Soğuma sırasında yaşanacak hacim kaybı (lt) = Kaynama sonrası hacim(soğuk) x 0.04 :

Kaynatma öncesi hacim (lt) :

Kafalar karışmadıysa devam edelim :) Artık elimizde kaynamadan önceki şerbet miktarı var. Yine zamanda geriye gidersek, sıradaki işlem sparge(sulama)'dır. Şerbeti, ulaşmaya çalıştığımız miktara gelene kadar sulandırırken hem şerbet hedefimize ulaşacağız, hem de şerbeti yıkayarak içindeki fermante edilebilir şeker miktarını artıracağız.

Burada batch sparge için hesaplamayı anlatacağım. Fly(continuous) sparge yapan arkadaşlar için de ilerde müdahale edeceğim yazıya. Batch sparge yaparken verimi düşürmemek adına, ulaşmaya çalıştığımız şerbet miktarını, mayşe kabı içindeki hacme bölüp kaç seferde(batch) sparge işlemini bitirebileceğimizi hesaplayacağız ilk önce.

Batch sayısı : Kaynama öncesi şerbet hacmi / mayşe kabındaki kullanılabilir hacim(yukarda hesapladık)

Batch hacmi : Kaynama öncesi şerbet hacmi / batch sayısı

Mevcutta mayşe kabunda bulunan şerbet hacmi : Mayşeleme suyu - tahılın emdiği şerbet hacmi

Batch sayısı :

Batch size (lt) :

Mevcutta mayşe kabında bulunan şerbet (lt) :

Bu noktada, ilk süzme işlemini gerçekleştirmek için ne kadar su eklememiz gerektiğini biliyoruz.

Eklenecek su : Batch size - mevcutta mayşe kabında bulunan şerbet

Eklenecek su (lt) :

Eklememiz gereken su miktarını mayşeleme kabına ekledikten sonra süzme işlemi ile devam edebiliriz. Toplamda, batch sayısı kez, batch-size kadar şerbeti mayşeleme kabından süzmemiz gerekiyor. Dolayısı ile az önce eklediğimize ek olarak ekstra ihtiyacımız olan su hacmini şöyle hesaplayabiliriz.

Ek ihtiyaç su hacmi : (Batch sayısı -1) * batch size - (mayşeleme kabındaki şerbet hacmi - batch-size)

Not: İlk süzme işleminde, batch-size'dan fazla miktar şerbet mayşeleme kabında bulunuyorsa, şerbet miktarı ve batch-size arasındaki farkı, ek ihtiyaç duyulan su hacminden düşmek gerekir. Çünkü ilk süzme işlemini batch-size'dan daha yüksek bir miktar şerbetle yapmış oluruz.

Ekstra ihtiyaç olunan su hacmi (lt) :

Mayşeleme suyuna ek olarak, bir kez sparge'ın ilk batch'ine başlarken, bir de sonraki batch'ler için su ekledik. Bira yapma işlemine başlamadan önce ne kadar suya ihtiyacımız olduğunu bilmek istiyorsak şu formülü kullanabiliriz.

Toplam su : Mayşeleme suyu + Eklenecek su(Sparge batch#1) + Eklenecek ekstra su(sparge'ın geri kalanı için)

Toplam gerekli su hacmi (lt) :

Su değerlerimizi hesapladığımıza göre, girdiğimiz tahıl miktarlarına göre oluşacak yoğunluklarımızı da hesaplayabiliriz. Okunabilirlik açısından, bazı değerleri aşağıya kopyaladık.

Tahılların Yoğunluğa Katkıları

Tahıl İsmi:

Miktar:

Toplam Tahıldaki Yüzdesi:

Kaynama Öncesi Yoğunluğa Katkısı: