ARPA YETİŞTİRME TEKNİKLERİ VE KALİTE İLİŞKİSİ
Güncelleme tarihi: 11 May 2020
Bu yazı tamamı ile alıntıdır. Konya-Ereğli Ticaret Borsası'nın 2015 tarihli Arpa Sektörü Raporu Bölüm 1.4'ten alınmıştır.
Arpada kalite kavramı ürünün kullanım alanına göre değişmektedir. Arpanın bü- yük bir bölümü hayvan yemi olarak tüketilmektedir. İyi bir yemlik arpanın düz kılçıklı, sindirilebilme kabiliyeti yüksek, besleyicilik değerini etkileyen temel amino asitlerden lisin içeriğinin yüksek, protein miktar ve kalitesinin yüksek (%12-15), selüloz oranı düşük (%5-6), bin dane ağırlığı yüksek (%35-50), hektolitre ağırlığı yüksek (%60-70), danelerde kavuz oranı düşük (%10’dan az) ve içerisindeki yabancı madde oranının %1’den daha az olması istenir.
Arpanın bir başka önemli kullanım alanı ise malt-bira endüstrisi olup, bu alanda arpada aranan kalite parametreleri ve değerleri yemlik arpadan farklılık göstermektedir. Bira üretiminde kullanılan maltlık arpanın kalite değerlendirmesinde fiziksel, kimyasal ve fizyolojik özelikleri ile malt kalitesi ön plana çıkmaktadır. Biralık arpadan istenen fiziksel özellikler olarak, danenin kısa ve dolgun olması, açık sarı bir renge sahip olması ve görünümünün parlak olması, arpanın saflık oranın yüksek olması arzu edilir. Kavuzlar ince ve oranı düşük (%7-9) olmalıdır. Danelerin irilik ve yeknesaklığı malt yapımında yumuşatma ve çimlendirme devrelerinde oldukça önemlidir. 2,8 mm ve 2,5 mm’lik elek üzerinde kalan arpaların toplamı birinci kalite olarak adlandırılır ve bu sınıfa giren arpa oranı %85’in üzerinde ise o arpa iri ve yeknesak olarak adlandırılır. Biralık arpada hektolitre ağırlığı en az 65 kg olması istenir. Yüksek hektolitre ağırlığı, ekstrakt bakımından zenginliğin bir ifadesi olarak kabul edilir. Benzer şekilde, bin dane ağırlığının yüksek olması, dane iriliği ve dolgunluğunu, nişasta içeriğinin zenginliğini bildirir. Biralık arpadan istenen kimyasal özellikler nişasta ve ekstrakt oranının yüksek (%75-82), protein oranının düşük (%8-12) olması şeklinde sıralanabilir. Nişasta ile protein oranı arasında negatif bir ilişki vardır. Protein oranının yüksek olması, nişasta oranını dolayısıyla ekstrakt ve bira verimini düşürür. Biralık arpada aranan fizyolojik özellikler ise, çimlenme yeteneği (% 96’nın altına düşmemeli) ve çimlenme hızı olarak ifade edilebilir. Çimlenemeyen daneler malt haline gelemezler ve daha sonraki işlemleri de etkileyerek kalite düzeyini düşürücü etkiye sebep olurlar. Belirli bir sürede çimlenen danelerin oranını ifade eden çimlenme hızı, malt üretiminde çabuk ve homojen çimlenmeyi desteklemesi bakımından önemli bir özellik olarak değerlendirilmektedir.
Konu arpa yetiştiricisi açısından ele alındığında, kalite yüksek verim anlamına gelirken, pazara gelen arpa ürünü için fiziki safiyet, iri dane ve beyaz renk ticari kaliteyi oluşturmaktadır.
Arpada kalite genotip ve çevrenin bir fonksiyonu olarak ortaya çıkmaktadır. Çeşidin genetik potansiyeli kalitenin değişim sınırlarını belirlerken, çeşidin yetiştirildiği çevre şartları ve uygulanan yetiştirme paketi genetik kapasitenin sınırları içinde kalitede varyasyonu sağlayıcı bir etkiye sahip olmaktadır. Bu durum, istenilen amaca göre kaliteli arpa ürünü elde edebilmek için, yetiştirilecek çeşidin ve yetiştirme bölgesinin uyumlu olması, amaca uygun yetiştirme tekniğinin uygulanması gerektiğini göstermektedir.
Yetiştirme teknikleri münavebe, toprak hazırlığı, ekim, gübreleme, sulama, hastalık ve zararlı kontrolü ve hasat-harman gibi uygulamaları kapsamakta olup, her uygulama verim ve kalite üzerine etkili olmaktadır. Burada önemli olan, çitçinin istediği yüksek verim ile son-kullanım alanlarına göre arzu edilen kalite standartlarını dengeleyebilecek tedbirleri almak olacaktır.
Tam tahıl bira yapımını anlattığımız yazımız için tıkla